Κατηγορία: Επιστημονική βιβλιοθήκη

Παρότι η κυρίαρχη θεωρητική αντίληψη αμφισβητεί την αντικειμενικότητα της αξίας στην τέχνη, η τελευταία εξακολουθεί να αναπαράγεται μέσα από πρακτικές που δείχνουν να επικυρώνουν αυτήν ακριβώς την αντικειμενικότητα. Στην κριτική επανεξέταση του ζητήματος της καλλιτεχνικής αξίας ωθεί όχι μόνο η παραπάνω διάσταση θεωρίας και πράξης, αλλά και η σημερινή υπονόμευση του κοινωνικού και δημόσιου χαρακτήρα της τέχνης. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, και με τέχνη αναφοράς τη μουσική, επιχειρείται μια κριτική αναδρομή στις κύριες θεωρίες υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας της καλλιτεχνικής αξίας, με έμφαση στους Hume, Kant, Beardsley και Adorno. Στο δεύτερο μέρος αναπτύσσεται μια θεωρία κριτικού αντικειμενισμού της καλλιτεχνικής αξίας, στη βάση της οποίας τίθεται η ιδέα της τέχνης και των έργων της ως αγαθών, ως προϊόντων δηλαδή μιας αναγκαίας… Continue reading →

Το παρόν βιβλίο ερευνά τη σχέση της κλασικής κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας και της θεωρίας του κοινωνικού κράτους, όπως αυτή αναπτύχθηκε στο ρεύμα που έγινε γνωστό ως “Νέος Φιλελευθερισμός” μετά το 1870 έως τον Μεσοπόλεμο, όπως αποτυπώθηκε στο έργο του σημαντικότερου εκπροσώπου του, J.A. Hobson. Ερευνάται η σχέση του J.A. Hobson με τους σημαντικότερους εκπροσώπους της κλασικής κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας και σκέψης της βικτωριανής εποχής στη Μεγάλη Βρετανία, J. Ruskin, B. Bosanquet, H. Spencer, W.H. Mallock, D.G. Ritchie και άλλους. Με τον τρόπο αυτό εισάγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα πλαίσιο διερεύνησης του πεδίου της θεωρίας της κοινωνικής μεταρρύθμισης, η οποία στην εποχή μας θα μεταφραζόταν σε θεωρία του κοινωνικού κράτους, πέραν τον οικονομικών και μαρξιστικών ερμηνειών της.

Η εργασία επιχειρεί μια ανάγνωση δύο κειμένων του νεαρού Χέγκελ, γραμμένων στις αρχές της περιόδου της Ιένας, του κειμένου “Πίστη και Γνώση” και του κειμένου για το “Φυσικό Δίκαιο”. Το πρώτο συνιστά μια κριτική σε αυτό που ο Χέγκελ αποκαλεί “ανα-στοχαστική φιλοσοφία της υποκειμενικότητας”, δηλαδή στη φιλοσοφία των Καντ, Γιακόμπι και Φίχτε. Το δεύτερο αφορά την προβληματική της θεσμικής συγκρότησης της νεωτερικής κοινωνίας και περιλαμβάνει μια κριτική στις κλασικές θεωρίες του φυσικού δικαίου. Η εργασία επιχειρεί, ωστόσο, να αναδείξει την ενιαία προβληματική που διατρέχει τα δύο κείμενα και η οποία συνδέει τη γνωσιοθεωρητική επιχειρηματολογία του πρώτου κειμένου με την πολιτικο-φιλοσοφική επιχειρηματολογία του δεύτερου.Το κείμενο “Πίστη και Γνώση” εκκινεί από το εύρημα της αναπαραγωγής μιας υπερβατικής πίστης στο εσωτερικό της νεωτερικής… Continue reading →

Στο βιβλίο διερευνάται η κοινωνική θεωρία του John Atkinson Hobson, ως κύριου εκπροσώπου του ρεύματος του Νέου Φιλελευθερισμού, σε συνδυασμό με την κοινωνική θεωρία του Thorstein Veblen, θεμελιωτή της επονομαζόμενης Θεσμικής Σχολής της Οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, ανασυγκροτούνται, υπό κριτική σκοπιά, οι θεωρήσεις τους για τις οικονομικοπολιτικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα τη στιγμή που ωριμάζει η κεφαλαιοκρατική οικονομία, εν μέσω υφερπουσών συστημικών κρίσεων, και αναδύεται ο κλασικός ιμπεριαλισμός, ως μία καινοφανής διάταξη των σχέσεων μεταξύ κρατών, η οποία οδηγεί στον πρώτο γενικευμένο πόλεμο της παγκόσμιας ιστορίας.Παρά τις διαφορές στη μεθοδολογία και στην κριτική πραγμάτευση του κοινωνικού αντικειμένου, οι θεωρήσεις των δύο στοχαστών συγκροτούν έναν κοινό τόπο, ο οποίος αποτυπώνεται στο γεγονός ότι στην καθιερωμένη ιστορία των οικονομικών ιδεών αμφότεροι καταγράφονται -όχι… Continue reading →

Ανατρέχοντας στο σύνολο του μαρξικού έργου, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να αναδείξει την ύπαρξη μιας κεντρικής προβληματικής που διαπερνά τόσο τις πρώιμες όσο και τις ώριμες στιγμές της σκέψης του Μαρξ. Πρόκειται για την κριτι­κή της βιοπολιτικής λειτουργί­ας του κεφαλαίου, προβλημα­τική η οποία αναφέρεται στην κοινωνική λειτουργία του κε­φαλαίου ως ενός πλέγματος σχέσεων εξουσίας και εκμε­τάλλευσης που συγκροτούνται ιστορικά και προσιδιάζουν ως τέτοιες αποκλειστικά στον κα­πιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Διαμέσου μιας διαδικασίας που λαμβάνει χώρα τόσο στα «άδυτα της παραγωγής» όσο και εκτός της άμεσης παραγω­γικής διαδικασίας, οι σχέσεις αυτές εγγράφονται στην ίδια την ύπαρξη του παραγωγικού υποκειμένου, σταθερο­ποιώντας την ταξική κυριαρχία στις νεώτερες κοινωνίες. Κάνοντας την εμφάνισή της ήδη στα 1843, η εν λόγω προβληματική βρίσκει την πλήρη της ανάπτυξη… Continue reading →

Πώς είναι δυνατόν τη στιγμή που οι κοινωνίες της Δύσης είναι πολύ πλουσιότερες απ’ ό,τι ήταν τη δεκαετία του ’70 και ταυτόχρονα διαθέ­τουν μικρότερης κλίμα­κας Κοινωνικό Κράτος σε σύγκριση με το παρελ­θόν, αυτό να βρίσκεται αντιμέτωπο με το διαρ­κές φάντασμα της λιτό­τητας; Η απάντηση βρίσκεται στη μορφή της συναίνε­σης που διαμορφώνεται σε κάθε ιστορική περίοδο ανάμεσα στον καπιταλι­σμό και τη δημοκρατία. Το βιβλίο αυτό αναλύ­ει τις διαφορετικές μορ­φές που παίρνει αυτή η σχέση κατά τη μεταπολεμική περίοδο, ανατρέχοντας στις θεωρίες που διατυπώθηκαν γύρω από το Κοινωνικό Κράτος, με έμφαση στις διαδρομές που α­κολουθεί η νομιμοποίηση του τελευταίου από την εποχή της συγκρότησης του μέχρι την τελευταία καπιταλιστική κρίση.

Από τις «τρεις θεότητες του νεωτερικού πανθέου» (ελευθερία – ισότητα – αλλη- λεγγύη), η τρίτη υπήρξε η λιγότερο κα- λότυχη. Συζητήσεις γύρω από το νόημα και τα όρια της ελευθερίας, το βάθος και το πλάτος της ισότητας, δεν έλειψαν ποτέ. Όμως, η αλληλεγγύη παρέμεινε η αφανής πτυχή του τρίπτυχου, σκιώδης για τη φιλοσοφία, την πολιτική θεωρία ή τη νομική επιστήμη. Τις λίγες, δε, φο- ρές που η σιωπή γύρω από την έννοια λύεται, τούτο συμβαίνει με την πρόσ- ληψή της είτε ως απλού φυσικού αισθή- ματος (κάτι εν ολίγοις, αδιάφορο για την έννομη συμβίωση) ̇ είτε ως αυτοπροαί- ρετου καθήκοντος (κάτι που σε πολιτεία δικαίου συνιστά, απλά, μια αντίφαση).Η μελέτη μας προτείνει ένα εναλλα- κτικό τύπο φιλοσοφικής θεμελίωσης της αλληλεγγύης,… Continue reading →

Τα κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτή τη συλλογή προέρχονται από ένα πεδίο επιστημονικής σκέψης στον χώρο των κοινωνικών επιστημών, το οποίο σήμερα, με τον καταμερισμό μεταξύ των εξειδικευμένων επιστη­μών, έχει παραμεληθεί, παρότι είναι συγκροτησιακό για τις επιστήμες αυτές και θέτει το πρόβλημα της ενότητάς τους. Πρόκειται για το πεδίο που τον 18° αιώνα ονομαζόταν «Πολι­τική Οικονομία» ή «Κρατική Οικονο­μία» και αναφερόταν στη σχέση δη­μοσίου χώρου και κοινωνίας των ιδιωτών στις διαμορφούμενες αστικές κοινωνίες. Στα κείμενα αυτά παρακολουθού­με την πορεία για τη συγκρότηση μιας ενιαίας κοινωνικής επιστήμης ως Πολιτικής Οικονομίας από τις πρώτες προσπάθειες έως την αμφισβήτηση και την υπονόμευσή της στις σύγχρο­νες προσεγγίσεις του 20ου αιώνα. Η αλλαγή αυτή συνιστά ταυτόχρονα και μιαν αλλαγή στη μέθοδο. Στις απαρ­χές της επιστήμης… Continue reading →

Στα ζητήματα μουσικής η Ελλάδα αποτελεί μοναδική περίπτωση στην ανεπτυγμένη ∆ύση. Αφενός, η έντεχνη μουσική παραμένει στο απόλυτο περιθώριο του κοινωνικού και πολιτειακού ενδιαφέροντος, με την επαγγελματική μουσική παιδεία ιδιωτική και αδιαβάθμητη και τους κρατικούς μουσικούς θεσμούς όψιμους, ελάχιστους και υποχρηματοδοτούμενους. Αφετέρου, καθολικής κοινωνικής και πολιτειακής αναγνώρισης απολαμβάνει το λαϊκό και λαϊκότροπο τραγούδι. Ο συγγραφέας, αναπληρωτής καθηγητής Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επιχειρεί μια διερεύνηση των κοινωνικοπολιτικών και ιδεολογικών παραμέτρων της πολιτισμικής αυτής απόκλισης, ανατρέχοντας στη θεωρητική συζήτηση περί εθνικισμού και λαϊκισμού ως πολιτικών και αισθητικών ιδεολογιών και προσεγγίζοντας υπό το συγκεκριμένο πρίσμα τα γραπτά, το συνθετικό έργο και την πολιτισμική δράση δύο εκ των κύριων πρωταγωνιστών της νεοελληνικής μουσικής, του Μανώλη Καλομοίρη και του Μίκη Θεοδωράκη.

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να ανασυγκροτήσει το σύνολο του έργου του κλασικού κοινωνιολόγου Émile Dyrkheim. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην επίδραση που άσκησε σε αυτό η διαλεκτική προσέγγιση της ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας του Hegel. Εκκινώντας από την διερεύνηση της έννοιας της διαλεκτικής και τη σχέση της με την οργανικότητα του κοινωνικού, η μελέτη αυτή αναδεικνύει τον αξιολογικό πυρήνα της κοινωνιολογίας αλλά και της φιλοσοφικής της δικαιολόγησης.Η μελέτη εξετάζει την λεπτοφυή κατασκευή της νεωτερικότητας ως οργανικής αλληλεγγύης και συσχετίζει την έννοια αυτή με τα γραπτά του Durkheim για την επαγγελματική ηθική, την ηθική εκπαίδευση, την αυτοκτονία, τη θρησκεία και τον πραγματισμό.Στην προσπάθεια να αναδειχθεί η εσωτερική σχέση της κοινωνίας με την ηθική, εξετάζονται επίσης και οι φιλοσοφικές επιρροές στο έργο του… Continue reading →

Το ειδοποιό χαρακτηριστικό των κλασικών συμβολαιακών θεωριών συνίσταται στο εγχείρημα θεμελίωσης της εξουσίας επί μιας έννοιας συναίνεσης των πολιτών, η οποία παράγεται από τον Ορθό Λόγο. Η ιδέα του συμβολαίου βρήκε έκφραση σε πληθώρα διαφορετικών θεωριών, για να φθάσει στην κορύφωσή της στις μεγάλες θεωρίες του ∆ιαφωτισμού και έκτοτε να περιπέσει σε αφάνεια. Το 1971, με τη δημοσίευση της Θεωρία της ∆ικαιοσύνης, ο John Rawls επανέφερε στο φιλοσοφικό προσκήνιο την ίδια παλαιά ιδέα. Ποιο είναι το νόημα αυτής της αναβίωσης; Μπορεί η συναίνεση να θεωρηθεί ιδρυτική της κανονιστικής ορθότητας; Ποιες είναι οι επιστημολογικές προϋποθέσεις και οι αξιακές δεσμεύσεις της θεωρίας με βάση τις οποίες μπορεί να τεθεί το ζήτημα της κανονιστικής ισχύος του συμβολαίου; Επιχειρώντας να απαντήσει σε ερωτήματα αυτής… Continue reading →

Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην κριτική ανακατασκευή ορισμένων σημαντικών διαστάσεων της σύγχρονης διαλεκτικής θεωρίας, όπως αυτή συγκροτείται στο έργο των Hegel και Marx. Επικεντρώνεται κυρίως στη διερεύνηση ζητημάτων που αναφέρονται στην παραγωγή και θεμελίωση κοινωνικο- ιστορικών αξιών και στη σχέση τους αφενός με τη συγκρότηση της διαλεκτικής μεθόδου και της αντίστοιχης προς αυτήν συγκρότηση του κοινωνικού αντικειμένου και αφετέρου με τη διαδικασία της κοινωνικής αναπαραγωγής.Με βάση αυτόν τον πυρήνα, η μελέτη θέτει προς ανάλυση τρία βασικά ερωτήματα, ήτοι το ερώτημα περί της σχέσης μεθόδου και αξιών, το ερώτημα περί του τρόπου επιβολής του δικαίου στην αστική κοινωνία και, τέλος, το ερώτημα περί του τρόπου αναπαραγωγής αυτής της κοτης μελέτης, η ανάλυση επικεινωνίας, η οποία συλλαμβάνεται ως πλέγμα ατομικών σκοποθεσιών και… Continue reading →

Στο παρόν βιβλίο εξετάζονται ζητήματα συγκρότησης του μεθοδολογικού ατομισμού στο πεδίο της κοινωνικής θεωρίας, όπως αποτυπώνεται στα έργα των Carl Menger (1844-1921) και Max Weber (1864-1920). Το κύριο θέμα έρευνας είναι η δυνατότητα σύνδεσης μεταξύ της “ακριβούς” οικονομικής και κοινωνικής επιστήμης, όπως αυτή διατυπώθηκε από τον Carl Menger και της “νέας” κοινωνιολογικής μεθόδου, όπως αυτή κατασκευάστηκε από τον Max Weber. Σκοπός είναι, αφενός να δειχθεί ότι το έργο και των δύο θεωρητικών των κοινωνικών επιστημών μάς παρέχει ένα κοινό πλαίσιο προσέγγισης της σύγχρονης κοινωνίας της αγοράς και αφετέρου να τεθεί το ζήτημα των προϋπόθεσεων και των αντινομιών που ανακύπτουν από την υιοθέτηση του υποδείγματος του μεθοδολογικού ατομισμού.Ταυτόχρονα επισημαίνεται ότι το παραπάνω υπόδειγμα μετατοπίζεται από την οικονομική θεωρία, όπως αυτή διατυπώνεται… Continue reading →

Η μονογραφία αυτή αποσκοπεί σε μια αναλυτική και κριτική κατανόηση δύο βασικών ρευμάτων σκέψης που μεσ’ από τις προσεγγίσεις τους προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στο βασικό θεωρητικό και εμπειρικό ζήτημα προσδιορισμού της τοπικής κλίμακας των κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων. Το πρώτο μέρος της μονογραφίας αναλύει το πρώτο ρεύμα σκέψης που είναι οι λεγόμενες θεωρίες «τοπι- κού κράτους», οι οποίες αναπτύσσονται κυρίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο κατά τη δεκαετία του 1980 και προσεγγίζουν το πρόβλημα από τη θεωρητική κυρίως σκοπιά. Το ζήτημα προσδιορισμού της τοπικής σφαίρας θεωρείται κατ’αρχήν ως πρόβλημα θεωρίας περί κράτους γενικότερα και σε δεύτερο επίπεδο ως ειδικό πρόβλημα εσωτερικής συγκρότησης της κρατικής εξουσίας. Στο δεύτερο μέρος η ανάλυση εστιάζεται στο δεύτερο μεγάλο ρεύμα σκέψης που είναι η λεγόμενη σχολή… Continue reading →

Το αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι, κατά κύριο λόγο, η ιστορική εξέλιξη της ελληνικής δημοσιονομι- κής θεωρίας. Στο πρώτο μέρος γίνεται απόπειρα επανακαθορισμού του αντικειμένου της φορολογικής θεωρίας υπό την προοπτική της επιστημολογικής της ένταξης στο χώρο της κλασικής πολιτικής και οικονομικής θεωρίας, από τον οποίο άλλωστε και πήγασε – ως συνέχεια ή ως αντίδραση – κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα. Υπό αυτό το πρίσμα η νεωτερική κρατική θεωρία ερμηνεύεται και ως θεωρία θεμελίωσης του φορολογικού κύκλου – πράγμα το οποίο συνιστά κοινό τόπο στους αντίστοιχους κλασικούς συγγραφείς μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου. Για το σκοπό αυτό γίνεται συνοπτική αναδρομή στις πρωτο- θεωρητικές προσεγγίσεις του φορολογικού φαινομένου, σύμφωνα με τις οποίες η συγκρότηση του δημοσιονομικού κύκλου… Continue reading →

Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η μαρξιστική οικονομική ανάλυση; Στα σχεδόν εκατόν τριάντα χρόνια που έχουν περάσει από τη δημοσίευση του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου, η προσπάθεια της προσέγγισης αυτής να ερμηνεύσει τους νόμους κίνησης της καπιταλιστικής οικονομίας έχει δεχθεί κριτικές με κύριες αφορμές τη θεωρητική της συνέπεια και τη σχέση της με την εμπειρική πραγματικότητα των σύγχρονων οικονομιών. Στο βιβλίο αυτό αρχικά επιχειρείται η παρουσίαση της κλασικής μαρξιστικής προσέγγισης σε θεμελιώδη ζητήματα της πολιτικής οικονομίας, όπως η εργασιακή θεωρία της αξίας, η θεωρία του ανταγωνισμού, η παραγωγική και η μη παραγωγική εργασία, η κατηγοριών από τα εθνικολογιστικά δεδομένα, ο νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους και οι οικονομικές κρίσεις. Γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν στα πλαίσια της μεταπολεμικής ελληνικής οικονομίας… Continue reading →

Τι είναι η παγκοσμιοποίηση; Γιατί καταρρέει το κοινωνικό κράτος; Βρισκόμαστε πραγματικά στη μετανεωτερική εποχή; Τι σημαίνει το τέλος της Νεωτερικότητας; Ποιες είναι οι προοπτικές της ∆ημοκρατίας; Χιλιάδες ερωτήματα στο τέλος αυτού του αιώνα, που γνώρισε τις πιο βίαιες συγκρούσεις, τη ναζιστική παράνοια, την κομμουνιστική τραγωδία, αλλά και σφραγίστηκε από τη μαζική ∆ημοκρατία της καθολικής ψήφου, το σοσιαλδημοκρατικό συμβόλαιο και τη θεσμοθέτηση της κοινωνικής αλληλεγγύης με τη μορφή του κοινωνικού κράτους. Στο μεταίχμιο της αλλαγής του αιώνα ο σχετικισμός, ο σκεπτικισμός και η μετανεωτερική αποθέωση της ατομικότητας δηλώνουν με τυφλή αυτοπεποίθηση, ότι η νεωτερικότητα δεν υπάρχει πια, ότι οι αξίες είναι σχετικές, ότι η ∆ημοκρατία χρεοκόπησε. Ο πολιτισμικός σχετικισμός συμπλέει ιδιόμορφα με τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη του τέλους της κοινωνίας της εργασίας… Continue reading →

Η βασική στόχευση αυτής της μελέτης είναι η λογική ανάπτυξη της έννοιας του κοινωνικού κράτους κατά τρόπο ώστε να εμπεριέχει ως θεμελιώδη συνιστώσα το στοιχείο της κρίσης. Η έννοια του κοινωνικού κράτους, όπως ανα- πτύσσεται κατά τον τρόπο αυτό, προβάλλει ως πεδίο αναγνώρισης των αντινομιών της κοινωνικής πράξης, χαρακτηριστικό προς το οποίο έλκεται η προβληματική περί νεωτερικότητας. Η έννοια αυτή χωρίς να ταυτίζεται με μια αντίληψη περί πλήρους και τέλειας υπαγωγής του κοινωνικού επιμερισμού σε μια φετιχιστική αντίληψη περί γενικού κοινωνικού συμφέροντος, αναδεικνύει, με την επισήμανση επιμέρους πτυχών της κρίσης, τα εμπόδια που φράζουν την αναστοχαστική αναφορά του κοινωνικού επιμερισμού και της κατασκευασμένης κοινωνικής πράξης στους όρους τους, όροι που είναι δυνατόν να αναγνωρισθούν ως δυνατότητα στην ιδέα της «κοινωνίας… Continue reading →

H μελέτη αναζητεί τις προϋποθέσεις μιας θεωρίας της δικαιοσύνης στην κριτική της πολιτικής οικονομίας. Σε αντίθεση προς θετικιστικές ή ιστοριστικές παρερμηνείες του μαρξικού έργου, η μελέτη ανασυγκροτεί το κανονιστικό υπόβαθρο της κριτικής της αστικής κοινωνίας. Στις αστικές κοινωνίες διεκδικούν ισχύ αιτήματα ίσης ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Όμως η έμπρακτη ικανοποίησή τους παρακωλύεται από τις δομές ανισότητας, εκμετάλλευσης, αλλοτρίωσης και κατεξουσιασμού. Οι δομές αυτές καταδικάζουν τη μεγάλη πλειοψηφία λαών και ανθρώπων σε περιορισμένη απόλαυση ουσιαστικής ελευθερίας, πάνω σε ένα στενόχωρο πλέον πλανήτη, θαθιά διαταραγμένης οικολογικής ισορροπίας. Η κατάσταση αυτή μπορεί να γίνει αντιληπτή με μια διαλεκτική και συνάμα περιεκτική θεώρηση αδικίας/δικαιοσύνης. Παρόμοια θεώρηση συλλαμβάνει την ανισωτική πρόσβαση των ανθρώπων στους όρους της κοινωνικής αναπαραγωγής και προ- βάλλει το χειραφετητικό αίτημα άρσης της…. Continue reading →

Στη μονογραφία αυτή επιχειρείται μια ανάγνωση του Hobbes η οποία, χωρίς να παραγνωρίζει την ωφελιμιστική και εμπειριστική διάσταση του έργου του, τονίζει τον ορθολογισμό του και τον αντιμετωπίζει ως πρόδρομο του ∆ιαφωτισμού. Η προτεινόμενη ερμηνεία επικεντρώνεται στην ιδέα ότι ο άνθρωπος μέσω του ορθού λόγου μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα και εντέλει και τη φύση του, προς την κατεύθυνση αξιών που του υποδεικνύει η επιστήμη. Οι πρακτικές αυτές αξίες της δικαιοσύνης και της φιλανθρωπίας συνιστούν ένα δεσμευτικό πλαίσιο εντός των ορίων του οποίου και μόνον ο Hobbes αποδέχεται την ισχύ των υποκειμενικών αξιών. Συνθήκη για να πραγματικότητα είναι η απόκτηση επιστημονικής γνώσης, η ανακατασκευή δηλαδή της εμπειρικής πραγματικότητας με όρους αιτιότητας. Εκείνο που διακρίνει τη χομπσιανή αιτιότητα είναι η διττή… Continue reading →

Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η μεθοδική ανακατασκευή δύο υποδειγμάτων πολιτικής θεωριας στην παράδοση της θεωρίας του κοινωνικού συμβολαίου. Μέσω αυτής της ανακατασκευής επιχειρείται να εντοπιστούν οι κοινές τους επιστημολογικές προϋποθέσεις, οι οποίες περιέχονται στην τυπική για τη θεωρία του κοι- νωνικού συμβολαίου «ερμηνευτική ανθρωπόλογία», ως έρευνας για τη φύση του ανθρώπου. Στο πλαίσιο αυτής της ανθρωπολογίας η φύση του ανθρώπου κατασκευάζεται ως πλέγμα ορθολογικών (Λόγος) και ανορθολογικών (πάθη) στοιχείων, που προϋποτίθενται για την κατασκευή της δομής της ανθρώπινης πράξης σε αφαίρεση από ιστορικούς και κοινωνικούς προσδιορισμούς (φυσική κατάσταση). Στη θεωρία του T. Hobbes η δομή της ανθρώπινης πράξης κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε να προκρίνεται ως ουσιώδης δεσμός μεταξύ των δρώντων σε φυσική κατάσταση ο αιτιακός δεσμός. Σε αυτό το… Continue reading →

Η μελέτη επιχειρεί να καταδείξει ότι η τεκμηρίωση των νεο-φιλελεύθερων απόψεων βάσει επιχειρημάτων που ανατρέχουν στον A.Smith, αποτελεί εγχείρημα αναδρομής που πραγμα- τώνεται, όπως κάθε ιδεολογική ιδιοποίηση, με εκλεκτικό τρόπο – με εμφάσεις, αποσιωπήσεις και ανασυνθέσεις, που εν πολλοίς διαθλούν την προσοχή από τα συνολικά αιτούμενα της σμιθιανής σκέψης. Παρόμοιες απολογητικές αναγνώσεις απο- σπούν το αντικείμενό τους από το ιστορικό του περιβάλλον, με αποτέλεσμα να απαλείφουν «περιττές» ή «ενοχλητικές» διαστάσεις. Οι σκέψεις που εκτίθενται στο βιβλίο δεν αναφέρονται στα προβλήματα της εσωτερικής συνοχής και ανάπτυξης των νεο-φιλελεύθερων επιχειρημάτων καθεαυτών, αλλά στη μελέτη της προνομιακής και δηλωμένης πηγής τους – δηλαδή, του έργου του A.Smith. Υποστηρίζεται ότι ο κριτικός πλούτος της σκέψης του A. Smith παραμένει ανεκμετάλλευτος στο πλαίσιο της «στρατευμένης»… Continue reading →

Οι πολιτικο-οικονομικές θεμελιώσεις τόσο της εν γένει εκπαιδευτικής λειτουργίας όσο και των επιμέρους αρχών της εκπαιδευτικής πολιτικής, όπως αυτές έχουν διατυπωθεί στα έργα των A. Smith, J. S. Mill, και A. Marshall, είναι το αντικείμενο αυτής της μελέτης. Η διερεύνηση του έργου αυτών των τριών στοχαστών έχει ως σκοπό να δείξει ότι η κατανόηση της εκπαιδευτικής λειτουργίας και της εκπαιδευτικής πολιτικής προϋποθέτει την ανάπτυξη ουσιωδών πολιτικο- οικονομικών εννοιών, στο εσωτερικό των οποίων περικλείονται και αξιολογούνται οι αστικές πολιτικές σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, τόσο η εν γένει εκπαιδευτική λειτουργία όσο και οι μορφές της εκπαιδευτικής πολιτικής τίθενται ως ενέργειες σχετικοποιητικές των συστατικών για τις νεωτερικές κοινωνίες «χωρισμών» και επομένως ως φέρουσες στοιχεία κοινωνικού συμφέροντος, στα οποία τονίζονται οι ηθικοπολιτικές αξίες της… Continue reading →

Στη μελέτη αυτή εξετάζονται συγκριτικά δύο υποδείγματα πολιτικο-θεωρητικού επιχειρήματος στην παράδοση της θεωρίας του φιλελευθερισμού. Ερευνώνται ειδικότερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η φιλελεύθερη πολιτική θεωρία κατά τη σύσταση του αντικειμένου της και οι απορίες που της θέτει το ίδιο το αντικείμενο όταν αυτή παραβλέπει ουσιώδεις διαστάσεις του. Θεωρείται ότι ανάμεσα στο κλασικό πολιτικο-θεωρητικό επιχείρημα και στο σύγχρονο φιλελεύθερο επιχείρημα έχει επέλθει μια θεμελιακή ρήξη, η οποία εντοπίζεται ιδιαίτερα στον τύπο κατασκευής της σχέσης μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού στο επίπεδο της πολιτικής. Επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο του σύγχρονου φιλελευθερου επιχειρήματος επιχειρείται ο αναπροσδιορισμός και η ενίσχυση των ιδιωτικοπολιτικών αρχών και η υπονόμευση των κοινωνικοπολιτικών αρχών, είτε ως αναποτελεσματικών είτε με αναφορά σε πλαίσιο ηθικής θεωρίας. Πίσω από αυτό το… Continue reading →

Η μελέτη του Σταύρου Ιωαννίδη έχει ως αντι- κείμενο την κριτική ανακατασκευή της νεο- αυστριακής θεωρίας. Το εγχείρημα αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και επικαιρότητα δεδομένου ότι, τόσο η εσωτερική συγκρότηση αυτής της θεωρίας, όσο και οι πολιτικές της προεκτάσεις αποτέλεσαν μια από τις σημαντικότερες «βάσεις» για τη συντηρητική στροφή που χαρακτήρισε τόσο την κρατική παρέμβαση, όσο και την ίδια τη σχέση μεταξύ κράτους και οικονομίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80. Με την έννοια αυτή, η κατανόηση της εσωτερικής «λογικής» αυτής της θεωρίας, αλλά και η κριτική οριοθέτηση της πολιτικο-ιδεολογικής της εμβέλειας συνιστούν σήμερα ένα από τα βασικότερα καθήκοντα της κριτικά αυτοκατανοούμενης πολιτικής οικονομίας. Έτσι, η συσχέτιση της εσωτερικής συγκρότησης της νεοαυστραικής οικονομικής θεωρίας με την ιδεολογική της αυτοκατανόηση… Continue reading →