Νεαρός Χέγκελ: Πίστη, Γνώση και Πολιτική
Αυτό το βιβλίο αναλύει δύο σημαντικά πρώιμα κείμενα του φιλοσόφου Χέγκελ από την περίοδο της Ιένας (“Πίστη και Γνώση” και “Φυσικό Δίκαιο”). Ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι τα δύο κείμενα, αν και φαινομενικά διαφορετικά, αντιμετωπίζουν το ίδιο κεντρικό πρόβλημα της Νεωτερικότητας.
1. “Πίστη και Γνώση”: Η Κριτική στη Γνώση
- Το Πρόβλημα: Ο Χέγκελ παρατηρεί ότι, παρά τη νίκη του Διαφωτισμού, η υπερβατική πίστη (μια διάσταση του “πέραν”) εξακολουθεί να αναπαράγεται μέσα στην ίδια τη νεωτερική γνώση.
- Κριτική: Ασκεί κριτική στην «ανα-στοχαστική φιλοσοφία της υποκειμενικότητας» (τους Καντ, Γιακόμπι, Φίχτε), δείχνοντας ότι η φιλοσοφία τους είναι γεμάτη χωρισμούς, αντιφάσεις και αντινομίες.
- Μετάβαση: Αυτοί οι γνωσιοθεωρητικοί χωρισμοί δεν είναι απλώς θεωρητικοί. Οδηγούν τον Χέγκελ να αναζητήσει την πραγματική αιτία αυτών των προβλημάτων στον ίδιο τον αντικειμενικό κόσμο της νεωτερικής κοινωνίας.
2. “Φυσικό Δίκαιο”: Η Κριτική στους Θεσμούς
- Το Αντικείμενο: Εδώ, ο Χέγκελ εξετάζει τον αντικειμενικό κόσμο της Νεωτερικότητας και πώς συγκροτούνται οι θεσμοί της.
- Πολιτική Αντινομία: Διαγιγνώσκει μια θεμελιώδη αντινομία (αντίφαση) στους νεωτερικούς πολιτικούς θεσμούς: τον χωρισμό μεταξύ της αστικής κοινωνίας (το πεδίο των ιδιωτικών συμφερόντων) και του πολιτικού κράτους (το πεδίο της καθολικότητας).
- Σύνδεση: Για να “σταθεροποιηθεί” αυτή η αντινομία των πολιτικών θεσμών, χρειάζεται η επανεισαγωγή ενός υπερβατικού στοιχείου (δηλαδή, της “πίστης”). Έτσι, ο Χέγκελ καταλήγει στο ότι η αντινομική λογική των πολιτικών θεσμών της Νεωτερικότητας είναι αυτή που αναγκαστικά παράγει την πίστη – το ίδιο πρόβλημα που είχε διαγνώσει στην αρχή, αλλά τώρα σε κοινωνικό-πολιτικό επίπεδο.
Ενιαία Προβληματική:
Το βιβλίο αποδεικνύει ότι για τον νεαρό Χέγκελ, το πρόβλημα της γνώσης (Πίστη και Γνώση) και το πρόβλημα των θεσμών (Φυσικό Δίκαιο) είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: της αντινομικής δομής της Νεωτερικότητας.